ارائه نسخه یکسان برای همه کلان شهرها تخصصی نیست

«صما» از ارائه نسخه پاریسی برای شهر تهران گزارش می‌دهد:
ارائه نسخه یکسان برای همه کلان شهرها تخصصی نیست/ شهرهای اقماری اطراف پایتخت، راه تهران را می روند
وفق نظر مدعیان حوزه شهرسازی، مشکلات شهرسازی کلان شهر تهران در بحرانی‌‌ترین وضعیت به سر می‌برد و هرچه‌سریعتر مسئولان و صاحبنظران این حوزه باید تدابیر جدی اتخاذ نمایند.

به گزارش «صما» در دوازدهمین جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی در سال جاری، پروفسور ریچارد اسکوفیه، مسئول پاویون معماری و شهرسازی پاریس، برای اجرای طرح پاریس بزرگ در تهران اعلام آمادگی کرد. در این طرح مقرر شده که سازمان‌ها با هدف تمرکززدایی از شهر خارج و به حومه شهر انتقال یابند.

حال سئوال اینجاست که چرا کلان‌شهر تهران در پی اجرای چنین طرحی نیست و آیا اصلا اینگونه اقدامات در کلان‌شهرهای ایران بخصوص تهران قابل اجرا و پاسخگو خواهد بود یا نه؟

الگوی پاریسی برای شهرهای ایران مناسب نیست

در همین رابطه نائب رئیس جامعه مهندسان شهرساز ایران در گفتگو با خبرنگار«صما» با بیان اینکه شکل‌گیری، توسعه و حیات هر شهری در هر سرزمینی براساس ساختار فرهنگی، طبیعی و تاریخی آن سرزمین صورت گرفته است، گفت: شهر بر اساس کلیه ویژگی‌های مذکور تبلور کالبدی پیدا می‌کند و در واقع فرهنگ در کالبد شهر متجلی و در همان بستر جغرافیایی شکل گرفته و بالنده می‌شود.

ناصر مشهدی‌زاده در ادامه افزود: قطعا مقایسه دقیق و مو به موی ویژگی شهرها و نسخه‌پیچی برای همه آنها با یک نگاه و زاویه، بررسی منطقی نخواهد بود.

این کارشناس شهرسازی، بر این اعتقاد است که با تبدیل یک شهر به کلان شهر، منطقه مورد نظر جهانی می‌شود و با دیگر شهرها و نمونه‌های خودش مشابهت پیدا می‌کند. شهر ایرانی، فرانسوی، آفریقایی و… برای جهانی شدن باید یک شاخصه‌هایی داشته باشد، که البته در حال حاضر مشترکات شهر جهانی وجود دارد اما باز هم، هر کلان شهری از جمله تهران بر مبنای همان ویژگی‌های سرزمینی مطرح می‌شود.

مشهدی‌زاده با اشاره به اینکه شهر ایرانی در طول زمان بر اساس یک ساختار خاص رشد و توسعه پیدا کرده است، تصریح کرد: شهر تهران ساختار محورگرا داشته و با محوریت بازار شکل گرفته که این بازار در بافت محلات گسترش می‌یافته و به مراکز محلات می‌رسیده است. ناگفته نماند که شهر در طول رشدش، چند بخشی شده و توسعه پیدا می‌کند که در این شرایط نیازهای جدید برای آن تعریف می‌شود.

نائب رئیس جامعه مهندسان شهرساز ایران، با تاکید بر اینکه کاهش ازدحام، ترافیک، آلودگی و … از مرکز شهرها در واقع یک اصل شهرسازی است، اذعان داشت: برای اجرای تمام و کمال و یا نسبی این اصل در همه یا برخی از شهرهای ایران به مطالعات مخصوص آن شهر نیاز است؛ چرا که هر شهری دارای ساختار ایرانی و بازار مرکزی بوده و به همین دلیل نمی‌توان فعالیت‌ها را به حاشیه شهرها انتقال داد، از دیگر سو الزامی وجود ندارد که همه فعالیت‌ها در مرکز شهر متمرکز باشند.

به گفته این کارشناس حوزه شهرسازی، دانش نوین باید با توجه به شرایط سرزمین راه‌حل مناسب را برای بهبود وضعیت کلان شهرها ارائه دهد و قطعا الگوی پاریسی برای شهرهای ایران مناسب نخواهد بود. لازم به ذکر است برای بهبود وضعیت نامساعد کلان شهرها راه‌حل‌های قابل اجرای زیادی وجود دارد و لزوما نباید مراکز تجاری، خدمات، انبارداری و… در مرکز شهر باشند.

وی همچنین یادآورشد: به صورت ناخودآگاه نظام اقتصادی شهر به همین سمت در حرکت است. به این معنا که نظام اقتصادی شهری به طور سنتی و خودجوش به دنبال تفکیک بوده؛ چرا که ساختار اقتصادی دیگر ظرفیت لازم را ندارد و خودبخود به اطراف شهر هدایت می‌شود. سرمایه‌گذاری‌های سنگینی که در ساخت‌ مراکزی همچون هایپراستار، کوروش و… انجام می‌شود دقیقا به دنبال تمرکززدایی در شهرها است.

مشهدی‌زاده مهمترین مسئولیت را متوجه مدیران و بازنگری شهری دانست و گفت: بررسی اسناد توسعه شهری و تجدید نظر در ساختار مدیریت شهری یکی از مهمترین اقدامات در زمینه مذکور بوده؛ که این ساختار و سازمان شامل همه زمینه‌ها از جمله تربیت و آموزش نیروی انسانی، تربیت و آموزش نیروی کارآمد جدید، تجدیدنظر در ساختار، تعاریف مختلف و… است.

نائب رئیس جامعه مهندسان شهرساز ایران در ادامه تاکید کرد: در حالی که شهر تهران ۵۰ سال پیش حریمش مشخص شده اما شهرداری تهران در دو سال گذشته حریم شهر را تعریف و اداره کل حریم شهر را مشخص کرد. گفتنی است که بازنگری توسعه شهری و بررسی طرح جامع تفصیلی که ظرفیت پرداختن به بسیاری از موضوعات را ندارد از جمله مواردی بوده که باید با سرعت پیگیری شود.

مشهدی‌زاده عدم مشارکت مردم که شامل بخش‌های مختلف خصوصی، سازمان‌های مردم نهاد، متفکران، متخصصان و… که وارد عرصه تصمیم‌گیری و اجرا نمی‌شوند را از دیگر نقاط ضعف برشمرد و اذعان داشت: مدیریت شهری از مردم فاصله دارد. علاوه بر اینها دانش و تخصص این سرزمین به روز نیست، در حالی که کلید پویایی و ماندگاری هر سرزمینی دانایی است. در نهایت اینکه با لحاظ کردن موارد مطروحه می‌توان چشم‌انداز خوبی برای کلان شهرهای ایران تصور کرد.

عدم ساماندهی مشاغل نامتجانس چالش اساسی تهران

در ادامه رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران افزایش جمعیت شهری و در مقابل کاهش تعداد روستانشینان را یکی از مهمترین چالش‌های کشور ایران در حوزه شهرسازی دانست و گفت: وفق آمارهای موجود حدودا از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی۷۰ درصد مردم ایران در جامعه روستایی و ۳۰ درصد در جامعه شهری زندگی می‌کردند که به دلیل عدم توزیع عادلانه ثروت، امکانات، فرصت‌ها و… در کل کشور، سیل جمعیت به شهرها و کلان شهرها روانه شده است و امروز شاهد افزایش بی‌رویه جمعیت و حجم کلان شهرها هستیم.

محمد سالاری با انتقاد از معضل شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی که همه کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ با آن مواجه هستند، اظهار داشت: علیرغم رشد بی‌رویه کلان شهرها همچنان سیل جمعیت به شهرهای بزرگ است در صورتی که شهرها و کشورهای توسعه یافته برعکس این روش عمل می‌کنند و در واقع به دلیل آمایش سرزمین و یا توزیع عادلانه ثروت و امکانات در تمامی شهرها و روستاها حرکت جمعیت تنها به سوی کلان‌شهرها نیست.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، در ادامه سخنان خود یکی از چالش‌های اساسی به خصوص در کلان‌شهر تهران را عدم ساماندهی مشاغل نامتجانس برشمرد و گفت: تهران در تمامی کوچه‌‌ها و محلات با این معضل مواجه است و این مشکل آنچنان نمود پیدا کرده که اگر به همین شکل ادامه پیدا کند در آینده نه چندان دور شاهد جمعیت‌پذیری خیلی بیشتری در کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ خواهیم بود.

سالاری با اشاره به ۵۷ شهر اقماری کلان‌شهر تهران و ۲۳ شهری که دارای حریم مشاعی با این کلان شهر هستند، اظهار داشت: بارگذاری و نهایتا جمعیت‌پذیری قابل توجهی در این شهرها صورت می‌گیرد که متاسفانه همه مسئولان این شهرها اعم از شوراها، شهردار‌ها و… به این اتفاق دامن می‌زنند.

به گفته عضو شورای اسلامی شهر تهران، شهرهای اقماری اطراف پایتخت ایران در پذیرش جمعیت، شهرهای بزرگی همچون تهران را الگو قرار داده‌اند و در چشم‌انداز و به اصطلاح سند جامع شهری، از الگوهای شهرسازی تهران و شهرهای بزرگ استفاده می‌‌کنند. ناگفته نماند که این اتفاق به دلیل عدم راهبری صحیح از سوی متولیان امر و وزارتخانه‌های مربوطه و سطوح مختلف حاکمیت است که یکی از مهمترین چالش‌های کشور محسوب می‌شود.

سالاری در پاسخ به «صما» مبنی بر اینکه چرا مدیران دولتی و شهری در جهت انتقال نهادها و ارگان‌های مختلف دولتی و خصوصی به شهرک‌های اقماری برنامه‌ای ندارند، گفت: این معضل آنچنان بزرگ شده که به راحتی نمی‌توان آن را مرتفع نمود، اما شروع اقدامات مبتنی بر مطالعات و امکان‌سنجی به صورت تدریجی می‌تواند برخی از انتظارات را برآورده سازد.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، بر این باور است که وزیر راه و شهرسازی فعلی و جامعه نخبگان شهری در این زمینه نظرات قابل توجه، تامل و عملیاتی شدن، دارند، نکته حائز اهمیت مربوط به نگاه مسئولان طراز اول کشور است، مسئولان کشوری باید فراتر از زمان مسئولیت خودشان بیندیشند و به دنبال اجرای طرح‌های کوتاه مدت نباشند برخی از برنامه‌ها از جمله رسیدگی به معضلات شهرسازی در درازمدت جواب می‌دهد.

عضو شورای شهر تهران در ادامه تاکید کرد: ایران دارای ظرفیت‌های عظیمی در حوزه‌های مختلف است و باید این فرصت را مغتنم شمرد، اما متاسفانه در سطح کلان از این مهم غفلت شده است. این معضل آنقدر نهادینه شده که شاید یک دولت در طول عمر کاری خودش موفق به مرتفع نمودن آن نشود.

سالاری در پایان خاطر نشان ساخت: شاید مجمع تشخیص مصلحت نظام مهمترین نهادی باشد که می‌تواند اقدامات لازم را در زمینه سامان‌دهی شهرسازی کشور انجام دهند. این نهاد تحت‌نظر مقام معظم رهبری و مبتنی بر اهداف و راهبردهای سند چشم‌انداز است. لذا اگر سند چشم‌انداز در باور مسئولان نهادینه شود قطعا معضلات شهرسازی کلان‌شهرها برطر می‌شود.