پورتال اطلاع‌رسانی سازمان بسیج مهندسین عمران و معماری استان البرز
صما بررسی می‌کند: بی‌اخلاقی، حق مسلم مهندسان! زیرساخت‌ها و شرایط قانونی لازم جهت رعایت اخلاق حرفه‌ای فراهم نیست و به همین دلیل بسیاری از مهندسان این ضعف را عاملی برای عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای تلقی و از این طریق عملکرد خود را توجیه می‌کنند. صما: اخلاق مجموعه‌ای از بایدها و نبایدهایی است که افراد در اجتماعات مختلف ملزم به رعایت آنها هستند. شکل دیگری از اخلاق شامل مجموعه ضوابط رفتاری فرد با خود، خدا و دیگران است. حال اگر اخلاق حرفه‌ای را مجموعه‌ای از اصولی بدانیم که در یک حرفه خاص فرد باید برای انتفاع کلیه ذی‌نفعان انجام دهد، به نحوی که به مجموعه ارکان صدمه وارد نشده و حقی از آنها پایمال نشود، درواقع طبق چارچوب آن حرفه به اخلاق حرفه‌ای پایبند بوده‌ایم. در بخش تولید ساختمان، در حوزه فردی، می‌توان اخلاق طراح، ناظر و سازنده ساختمان را مطرح کرد. در بخش اخلاق سازمانی نیز می‌توان وزارت راه و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی و حتی شهرداری را مطرح کرد که هرگونه کم‌توجهی و کم‌کاری این ارگان‌های مهم و اثرگذار در عمل به وظایف قانونی خود، موجب بروز ضعف اخلاق حرفه‌ای می‌شود. بی اخلاقی‌ها در سه ارگان مسئول بر اساس این گزارش، نظام ساخت و ساز شهری را باید مجموعه‌ای از این سازمان‌ها دید که حتی در سطح گسترده‌تر می‌تواند شامل سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای نیز شود، اما معمولا سه ارگان مذکور بیشترین نقش را در حوزه ساخت و سازهای شهری دارند. به طور مشخص با تفکیک این سه ارگان، بی‌اخلاقی‌های خاصی در بین آنها قابل مشاهده است. برای مثال، در سازمان نظام مهندسی، جناح‌بندی‌های درون‌گروهی یا بعضا مواردی مثل رد و بدل شدن پول‌های غیرمجاز قابل طرح است. در حوزه اخلاق حرفه‌ای فردی می‌توان به تخلفاتی نظیر امضافروشی از سوی طراحان و ناظران اشاره کرد. یعنی طراحان نقشه‌هایی را امضا می‌کنند که خود طراحی نکرده‌اند و مهندسان گزارشاتی را تایید می‌کنند که خود در صحت آن عملیات اجرایی نقشی نداشته‌اند. بی‌اخلاقی در بین سازندگان نیز با موارد دیگری مثل استفاده از نیروی کار فاقد صلاحیت و کم‌کاری در وظایف قانونی مندرج در مقررات ملی ساختمان مطرح می‌شود. رابطه ضعف اخلاق عمومی و اخلاق حرفه‌ای با همه این اوصاف، بحث اینجاست که زیرساخت‌ها و شرایط قانونی لازم جهت رعایت اخلاق حرفه‌ای فراهم نیست و به همین دلیل بسیاری از مهندسان این ضعف را عاملی برای عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای تلقی و از این طریق عملکرد خود را توجیه می‌کنند. به گفته برخی مسئولان نظام مهندسی، طی ۲۰ سال گذشته در سازمان نظام مهندسی، فرآیندی برای نهادینه شدن اخلاق در نظر گرفته نشده است. یعنی مهندسان نه آموزش خاصی در این زمینه دیده‌اند و نه برای آن کد و منشور اخلاقی وجود دارد. حتی افراد ناقض موارد اخلاقی، تنبیه و درمقابل، افراد پایبند به امور اخلاقی تشویق نشده‌اند. لذا به دلیل نبود این زیرساخت‌ها مهندسان بر این باورند که نمی‌توان از عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای انتقاد کرد. اما کارشناسان معتقدند که می‌توان با دید وسیع‌تری به این موضوع نگاه کرد و ضعف اخلاق عمومی را در مواردی نظیر قوانین راهنمایی و رانندگی، صف مراکز خرید، مجامع نظام مهندسی و… دید که درواقع ضعف در اخلاق عمومی جامعه، به شکل‌های دیگر به ضعف اخلاق سازمانی یا حرفه‌ای منجر می‌شود. نظام مهندسی سوگندنامه تنظیم کند در همین راستا، پیشنهاد کارشناسان آن است که سازمان نظام مهندسی از ابتدای ورود افراد به حرفه، سوگندنامه‌ای را تنظیم و ذیل کمیته‌ای در سازمان نظام مهندسی، رفتار مهندسان در حوزه رفتار بین فردی و رفتار آنها با سازمان نظام مهندسی و مواردی مثل آموزش را پایش کند. همانطور که در هیئت مدیره دوره ششم سازمان نظام مهندسی، بعضا آموزش‌های غیراجباری مربوط به گودبرداری و نظارت ارائه شد که از طریق برگزاری سمینار و دوره‌های آموزشی مرتبط با اخلاق حرفه‌ای نیز می‌توان مهندسان را با این مهم آشنا کرد. کمپین اخلاق حرفه‌ای باید برنامه‌‌محور باشد به گفته صاحب‌نظران، قطعا حرکت‌های گروهی نظیر راه‌اندازی کمپین اخلاق حرفه‌ای نیز به لحاظ اینکه موارد اخلاقی را پررنگ می‌کند و آنها را به بحث می‌گذارد، موجب می‌شود تا افراد به خود رجوع کنند و بتوانند با حساسیت در مورد امور و فعالیت‌های حرفه‌ای، طرح موضوع و ضعف‌ها را شناسایی کنند. اما نکته مهم آن است که این کمپین باید برنامه‌های مشخصی داشته باشد تا بتواند در زمینه مسائل مهم فعالیت‌ها را اندازه‌گیری کند. یعنی در ابتدای امر شاخص‌هایی وجود داشته باشد و با اتکا به سیستم‌های اندازه‌گیری، شاخص‌ها اندازه‌گیری گردد تا وضعیت آنها در ابتدای تشکیل کمپین مشخص شود. سپس به صورت برنامه زمانبندی در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت پایش و میزان رشد آن با توجه به مجموعه فعالیت‌ها سنجیده شود. چون تا زمانی که شاخص اندازه‌گیری در دست نباشد، همه ایده‌ها به صورت عمومی و ضمنی عنوان می‌شود که شاید عملی نباشد.
