پورتال اطلاع‌رسانی سازمان بسیج مهندسین عمران و معماری استان البرز
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای(مدظله العالی ):
ماهواره واقعا گنداب فسادی است که تیر های زهر آگین خود را به سمت ملت ها و کشور ها هدفگیری میکند ۱۳۷۵/۰۲/۲۶
امروز ما با غول پرنده افسانه‌ای ۱۷ هزار سر و دست و پایی روبه‌رو هستیم که همه دنیا را به هم می‌دوزد و مرتبط میکند، غولی که چنگال‌های نحس خود را در بدنه خانواده فرو میکند و نگوییم در یک آن بلکه با چند پرده نمایش سفره، خانه و خانواده را بر می‌چیند که اگر برای قدیمی‌ها از این غول می‌گفتی دهانشان از تعجب باز می‌ماند که مگر میشود؟!
زندگی در عصر ارتباطات خصیصه آن تکنولوژی روز افزون جهان است که در بعضی موارد این تکنولوژی آنچنان رشد بی رویه و سریعی دارد که قبل از آگاهی رساندن و آماده کردن مردم و به عبارتی دیگر فرهنگ سازی در جوامع( مخصوصا جوامع سنتی)، تکنولوژی وارد می شود و طبعا به علت نا آشنایی مردم و سوء استفاده گروه ها و افراد فرصت طلب و سود جو، گاهی ضربه های مخربی به پیکر جوامع وارد می کند که چاره جویی و درمان آن بسیار هزینه بر است و زمان زیادی را می طلبد.
ماهواره رسانه ای جهانی است که مطابق نیاز های ترویج فرهنگ غربی ساخته و پرداخته شده است و بسیاری از کشورها از وجود آن استفاده های زیادی از فرهنگی و سیاسی تا اقتصادی و تبلیغی می برند. در این میان کشورهایی چون ایران و دیگر کشورهای همگن آن نیز با تجاوز این پدیده در حریم کشور و فرهنگشان روبرو هستند.
با اینکه ماهواره ساخته خود غرب است و از سیاست های خود کشورهای غربی پیروی می کند اما این نکته به این معنا نیست که این پدیده در غرب مشکل زا نیست. بسیاری مشکلات از جمله اعتیاد به رسانه، تنبل شدن افراد، پخش شایعات و فتنه انگیزی، ایجاد تفرقه و به خطر افتادن اتحاد و همبستگی ملی ، آسیب های روانی، از هم پاشیدگی خانواده ها، سست شدن روابط، فحشا، جرم، مصرف گرا شدن ، خشونت و اعمالی از این دست با زیان های کوتاه مدت و بلند مدت فراوان، حتی گردن خود این کشورهایی که داد از آزادی فکر و بیان و فرهنگ بالا و انعطاف پذیر را می زنند، گرفته است.
مشکلات اشاره شده طبعا به شکل شدیدتر، متنوع تر و با دامنه بُرد وسیع تر و بیشتر در کشورهای جهان سوم، در حال توسعه و سنتی، وجود دارند و رو به افزایشند.
از دیگر برنامه ها پخش آهنگ و به اصطلاح عموم شو های تلویزیونی است که در ابتدای شروع کار ماهواره های خارج از کشور فارسی زبان همین کلیپ های تصویری آهنگ ها بودند که مردم را جذب این کانالها کردند و استقبال زیادی از آنها می شود به صورتی که چندین کانال به طور تمام وقت به پخش آنها مشغولند. این نوع برنامه ها با ترویج بد حجابی، نشان دادن چهره ی دروغین از ایرانیان، پوچی برنامه ها، دعوت به بی خیالی و اثرات زیان باری از این دست مشغول به کار هستند.
از این دست شبکه ها می توان به شبکه هایی که اقدام به پخش مسابقات بهترین صدا! بهترین رقص! و اینگونه اراجیف می پردازند، اشاره کرد که البته همانطور که گفته شد، دیگر بازتاب و مقبولیت اولیه خود را از دست داده اند و خود مردم به پوچی آنها پی برده اند.
در میان برنامه ها و کانال های ذکر شده خطرناک ترین آنها کانال هایی هستند که به صورت زیر پوستی و پنهان افکار و عقاید خود را بر مردم چیره می کنند. کانال های پخش سریال های خارجی با دوبله ی فارسی از این دست کانال ها به حساب می آیند که بسیار پر بیننده و اثر گذار هستند و نوک پیکان معارضه نیز به سمت آنها است.
این کانال ها که پر بیننده هم هستند تبدیل به نگران کننده ترین معضل ماهواره ای شده اند چرا که با برنامه ریزی هدفمند و هوشمندانه به تمامی فرهنگ و سنن ما حمله ور شده اند و می توان گفت نسبت به دیگر هم نوعان پلید خود تا حد زیادی هم موفق بوده اند. رسانه های جمعی داخلی هم با تمام توان و هزینه های هنگفت به سریال سازی و ساخت تله فیلم های تلویزیونی برای مقابله با آنها پرداخته اند و می توان گفت که بیشترین هزینه ها برای این شق از معضل ماهواره صرف می شود و عموم توجه و نگرانی ها نیز به این سو است. و موضوع اصلی و هدف غایی این تحقیق هم پیش آوردن راهکار هنری برای این معضل بوده، چرا که به اعتقاد این حقیر با هر معضلی باید بنا به نوع خودش راهکار ارائه داد.
یکی از کانال هایی که در سال های اخیر با روند پیش گفته وارد میدان شد کانال فارسی وان بود. این کانال در ساعات پر بیننده ی تلویزیون دست به پخش چند سریال پشت سر هم و متواتر می کرد. در یک واکاوی تمامی سریال های آن رویکردی با درون مایه خیانت و ترویج آن داشتند. در تمامی سریال ها شاهد دوستی های خلاف شرع، توجیه این دوستی ها، خیانت به همسر و همانطور که گفته شد ترویج این افکار هستیم.
این کانال تا حدود دو سال سیطره ای بی رقیب بر کانال های داخلی و حتی خارجی داشت به گونه ای که نقل تمام محافل شده بود و به قول معروف واقعا خیابان ها را خلوت می کرد و در زبان ریز و درشت صحبت از آن بود.
بعد از از سکه افتادن کانال فارسی وان کانال دیگری به نام جِم( هرچند هرگز مقبوبلیت فارسی وان در ابتدای کارش را نیافته) وارد میدان شد( که گفتن این نکته هم جالب است که رقابت این کانال ها و امثال آنها با هم اثرات آنها را که در واقع یک هدف و سیاست را دنبال می کنند، کم می نماید).
اگر فارسی وان با ملودرام های عاشقی و خیانتی ساخت آمریکای جنوبی( غالبا کلمبیا) و کره وارد میدان شده بود، کانال جم با ملودرامهای عاشقانه و اشک انگیز غالبا ترکی( که روزی فیلم های این ژانر یکی از ژانرهای معروف سینمای ایتالیا بود) پا به عرصه ی رقابت گذاشت و هنوز هم از مقبولیت نسبی برخوردار است اما به حتم این حالت هم ثابت نخواهد بود و رفته رفته بیننده ی خود را از دست می دهد.
اما در این بین مبارزه با این معظل به صورت فیزیکی که جمع آوری ماهواره ها و جریمه ی خانواده ها و افراد خاطی نیز بی تاثیر بوده چون ارزانی و در دسترس بودن و از طرفی عادت به ماهواره باعث تهیه دوباره آن شده است.
انجام تبلیغات بر بیلبوردها ، آگاهی بخشی به کودکان در مدارس و برنامه سازی جهت آگاهی فرهنگی بخشیدن به افراد و خانواده ها نیز به دلیل دیر جنبیدن آنان و فرصت طلبی برنامه سازان ماهواره ای و یا شاید به علت تازگی مضمون ماهواره ها برای مخاطبین و از این دست رویکردهاست که برنامه های تبلیغی دولت را با شکستی نسبی روبرو کرده اما بی شک مهمترین علت آن این است که: افراد بیشتر در معرض تبلیغ ماهواره هستند تا تبلیغات نظام. تماشای برنامه های رنگین و غالبا با کیفیت بهتر و بالاتر از ماهواره نسبت به رسانه های ملی آنهم چند ساعت در روز به راحتی قدرت هیپنوتیزم فرهنگی فرد و غالب کردن نگرش های دلخواه به او را فراهم می کند.
منع کلی از ورود ماهواره به کانون خانواده( که مبارزه ای خود جوش است و یا می توان گفت تاثیر فرهنگ سازی منع ماهواره و یا به دلایل اعتقادات مذهبی و یا تربیتی انجام می گیرد) نیز راه حلی است که که به دلیل یک طرفه بودن همیشه شکننده است و تاثیر سوء و برعکسی به جا می گذارند، چرا که خانواده هایی که به کل ماهواره ندارند در ارتباط با جامعه به عقب افتادگی و یا خشکه مذهب بودن متهم می شوند و حتی در بلند مدت خود فرد در تقابل و بحث و تعامل با جامعه احساس فقر اطلاعات و نا آگاهی از مسائل روز و دغدغه های دیگران میکند و حتی در صورت تئوریسین بودن و آگاهی وسیع عمومی برای مبارزه با اراجیف و ایده های پوچ، به یک بعدی دیدن مسائل متهم می شود و حتی خود او این ضعف را در خود احساس می کند که ولو بخاطر آشنایی و دانستن حرفها و اندیشه های مخالف به دیدن این برنامه ها و وجود فیزیکی ماهواره احتیاج دارد.
قفل کردن کانالها توسط سرپرست خانواده که به بهانه های تربیتی و یا اعتقادی صورت می گیرد هم کم تاثیر است و اشکالات متعددی دارد. یک علت آن ذات انسان است که به دنبال فهم هر چه او را از آن نهی کنند است، و عموما کسانی که از دیدن کانالهای مستهجن نهی می شوند کودکان و نوجوانان خانواده ها هستند که به تعبیر روانشناسی در سنی قرار دارند که بسیار کنجکاو هستند و چه بسا با آگاهی ندادن و توجیه نادرست خانواده بیشتر تشنه ی تماشا کردن شوند. بر این اساس مشاهده شد که هیچ کدام از راهکارهای اعمال شده سود و فایده ی زیادی ندارند و اگر هم به طور موقت تاثیر گذار باشند این تاثیر عمق زیادی ندارد و به زودی تاثیر خود را از دست می دهد.
در سوال از اکثر کارشناسان، مسئولان و افراد ذیربط معضلات پیش گفته تکرار می شوند و در پایان به راهکارهایی فراخور موضوع اشاره می شود که آنها هم به تلخیص آورده شد و مثال نقض آنها هم اعاده گشت. نکته جالب دیگر این بود که در میان راهکارهای ارائه شده فرهنگ سازی توسط رسانه های جمعی همسو به عنوان یک راهکار عمده معرفی شده بود، در صورتی که برای رسیدن به این مهم ابتدا مخاطب باید جذب رسانه های خودی باشد تا این امر بر وی اثر کند.
برخی از کانال ها و برنامه ها هستند که جز راهکارهای مقابله به وسیله ی رسانه های داخلی و ملی هیچ کار دیگری در موردشان نمی شود کرد هرچند که مشکلات آن قبلا گفته شد. به طور مثال کانال هایی وجود دارند که به ترویج دیگر دین های جهان و فرقه های دروغین انسان ساز با هدف ضربه زنی بر اسلام فعالیت می کنند.
برای مبارزه با اینگونه برنامه ها باید افراد کارشناس و مطلع، جامعه را با تزریق ایدئولوژی درست به اذهان اجتماع و دادن تئوری های کار ساز و جواب گو( در جواب سوالات پیچیده ای که عموما این شبکه ها از آن به عنوان سیاست های پیش تعیین شده استفاده می کنند) افراد و خانواده ها را واکسینه کنند. یکی از قوی ترین رسانه های ما که متاسفانه امروزه قدرت خود را از دست داده است منبر ها و مساجد هستند که دیگر از استقبال پیشین برخوردار نیستند و تنها راهکار استفاده از رسانه ی عمومی است که باز هم دچار همان مشکل پیش گفته هستند( اقبالی در برابر ماهواره برای جذب مخاطب ندارند). اما اگر برنامه هایی با تبلیغ قبلی و بیان دیدگاه مشخص در رابطه با سوالات مشخص پخش شوند می توان امید بیشتری بر اثر بخشی آنها داشت.
ماهواره با هدف از بین بردن ایمان و یاد خدا و ایجاد انحراف در اعتقادات و شک و شبهه از هیچ تلاشی دریغ نمی کند و این غول دجال واره (ماهواره) ابزار شیطان برای رسیدن به اهداف خود است ، در این مقاله اهداف و آسیب های ماهواره با تکیه بر آیات و روایات بیان شده است .
اهداف ماهواره:
۱- دعوت به نفاق و فسق
قال رسول الله (صلی الله علیه و آ له) و اما علامه الفاسق فاربعه الهو ولغو والعدوان والبهتان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: علامت فاسق چهار چیز است: ۱- لهو گرایی ۲- بیهوده گرایی ۳- دشمنی ۴-تهمت زدن (تحف العقول ص ۱۷)
۲- دعوت به کارهای پست
عن الصادق (علیه‌السلام) انه سئل عن السفله فقال من یشرب الخمر و یضرب الطنبور از امام صادق(علیه‌السلام) از کار پست سؤال شد، حضرت فرمود: کسی که مشروبات مست کننده بخورد ۲-کسی که طنبور بزند . (وسائل الشیعه ج ۱۲ ص ۲۳۴)
۳- دعوت به فساد قلب و نفاق
قال رسول الله (صلی الله علیه وآله) اربعه یفسدن القلب و ینبتن النفاق فی القلب کما ینبتن الماء الشجر: استماع الهو والبذاء واتیان باب السلطان وطلب الصید ؛ رسول خدا فرمود: چهار چیز قلب را فاسد میکند و نفاق را در دل به وجود می‌آورد همچنان که آب درخت را رشد می‌دهد ۱-گوش دادن موسیقی ۲-قمار کردن ۳-توجه به حکمرانان ظالم ۴-شکار بی جهت .( خصال ص ۲۷۷)
۴- دعوت به بدی و فحشا و سخنان بی دلیل
ا نَّما یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشاءِ وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ ؛
او تنها شما را به بدی و فحشاء و گفتن سخنان بی دلیل و نسبت دادن آن به خدا وا می‌دارد (بقره / ۱۶۹)
۵- دعوت به نگاه آلوده و خیانت
ابی جَعْفَرٍ ع قَالَ لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا یَنْظُرُ إِلَی فَرْجِ امْرَأَهٍ لَا تَحِلُّ لَهُ وَ رَجُلًا خَانَ أَخَاهُ فِی امْرَأَتِهِ وَ رَجُلًا یَحْتَاجُ النَّاسُ إِلَی نَفْعِهِ فَسَأَلَهُمُ الرِّشْوَه ؛ امام باقر (علیه‌السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آ له) لعن کرد مردی را که نگاه کند به فرج زنی که حلال او نمی‌باشد و مردی که خیانت کند به زن برادرش و مردی که مردم به او محتاج شوند و در مقابل از مردم رشوه بخواهد. (کافی ۵ ص ۵۵۴)
آسیب‌های ماهواره
در ادامه به بررسی ۴۰ مورد از فتنه ها و انحرافات و آسیب های ماهواره از نظر فردی و اجتماعی می پردازیم:
۱- روان پریشی:
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ کَانَ جَالِساً فِی أَصْحَابِهِ إِذْ مَرَّتْ بِهِمُ امْرَأَهٌ جَمِیلَهٌ فَرَمَقَهَا الْقَوْمُ بِأَبْصَارِهِمْ فَقَالَ ع إِنَّ عُیُونَ هَذِهِ الْفُحُولِ طَوَامِحُ وَ إِنَّ ذَلِکَ سَبَبُ هِبَابِهَا فَإِذَا نَظَرَ أَحَدُکُمْ إِلَی امْرَأَهٍ تُعْجِبُهُ فَلْیُلَامِسْ أَهْلَهُ فَإِنَّمَا هِیَ امْرَأَهٌ کَامْرَأَه
روایت شده از امام علی (علیه‌السلام) در میان یارانش نشسته بود که زنی زیبا از کنار آنها عبور نمود و عده ای از آنها به او خیره شدند پس امام (علیه‌السلام) فرمود: همانا دیدگان این بزرگان طمع کار است و این نگاه‌های خیره سبب ایجاد تصور ذهنی میشود بنابراین، هنگامی که یکی از شما به زنی نگاه کند که از او خوشش بیاید باید با همسر خود آمیزش کند، (و بداند) آن زن، زنی است همچو زن خودش. (وسائل الشیعه ج ۲۰ ص ۱۰۶)
أَبَا عَبْدِاللَّهِ علیه السلام یَقُولُ مَنْ تَعَلَّقَ قَلْبُهُ بِالدُّنْیَا تَعَلَّقَ قَلْبُهُ به ثلاثِ خِصَالٍ هَمٍّ لَا یَفْنَی وَ أَمَلٍ لَا یُدْرَکُ وَ رَجَاءٍ لَا یُنَالُ (کافی ج ۲ ص ۳۲۰) ؛
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: هر کس قلبش به دنیا تعلق پیدا کند قلبش به سه خصلت تعلق پیدا کند. گرفتاری که تمام نمی‌شود، و آرزوی که درک نمی‌کند و امیدی که به آن نمی‌رسد.
وَ قَالَ ع مَنْ أَمَّلَ فَاجِراً کَانَ أَدْنَی عُقُوبَتِهِ الْحِرْمَانَ ؛ هر کس آرزوی گناه داشته باشد کمترین عقوبتش پشیمانی است. (بحارالانوار ج ۷۵ ص ۸۳)
شرح: مردی که همواره در ماهواره نامحرم را با آن بدن نیمه عریان و آرایش شده ببیند و نتواند به آرزوی خود برسد. به صورت عقده در خود ریخته و دچار بیماری روان پریشی خواهد شد.
۲- حسرت و پشیمانی:
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِیسَ مَسْمُومٌ وَ کَمْ مِنْ نَظْرَهٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَهً طَوِیلَهً ؛ امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: نگاه (حرام) تیری از تیرهای مسموم شیطان می‌باشد؛ و چه بسا نگاه حرامی که حسرت و پشیمانی )روانی) طولانی را به جای می‌گذارد. (کافی ۵ ص ۵۵۹)
۳- خود ارضایی:
دیدن صحنه های محرک و شهوت انگیز در فیلم‌های ماهواره مخصوصاً برای جوانانی که توان اطفاء شهوت از راه شرعی را ندارند، موجب روی آوردن به دفع شهوت از راه استمناء می‌گردد.
۴- افسردگی شدید و گاه همراه با خودکشی:
انحطاط و دور افتادگی از اصل خود با دیدن انواع و اقسام فیلم‌ها و به وجود آمدن احساس پوچی و بی هویتی و دور شدن از یاد خدا و هجوم تاریکی‌ها و بیماری‌های روانی انسان را به سمت خود کشی سوق می‌دهد.
۵- ایجاد روابط نا سالم:
با به نمایش گذاشتن انواع فیلم‌های شهوت انگیز و روابط نا مشروع کم کم روابط نا سالم بین زن و مرد نا محرم عادی شده و منجر به فساد خانواده و اجتماع می‌گردد.
۶- افزایش جرایم توسط نمایش تصاویر خشونت بار:
سهل و آسان نشان دادن کشتار و قتل و هر گونه جنایت با سلاح سرد و گرم ترس بیننده را فرو می‌ریزد و موجبات بالا رفتن آمار جرم و جنایت در جامعه را پدید می‌آورد.
۷- ترویج مد گرایی و ارائه مد های آرایشی و پوشش زننده:
امام صادق (علیه‌السلام) :اوحی الله عز و جلالی النبی من الانبیاء قل للمؤمنین: لا تلبسوا لبس اعدائیو لا تطمعوا طعام اعدائی ولا تسلکوا مسالک اعدایی، فتکونوا اعدائی کما هم اعدائی : خداوند بزرگ به پیامبری از پیامبرانش وحی نمود که به مؤمنین بگو: لباس دشمنان مرا نپوشید، غذای آنان را نخورید و از راه آنان نروید (آنان را الگوی خود قرار ندهید) که در این صورت از دشمنان من محسوب می‌شوید، همان طور که آنان دشمنان من هستند. (علل شرایع ج ۲ ص ۳۴۸)
۸- ترویج عقاید و فرقه های نادرست و غیر اخلاقی مثل شیطان‌پرستی
۹- از بین رفتن قبح روابط غیر اخلاقی در بین مردم
قال الله تبارک وتعالی : ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشه فی الذین آمنوا لهم عذاب الیم : برای کسانی که دوست دارند درباره مؤمنان تهمت زنا شایع شود ، در دنیاو آخرت عذابی دردآور مهیاست خدا می داند و شما نمی دانید) . نور / ۱۹)
۱۰- نابود کردن فرهنگ مردم جهان، اعم از سنت‌ها، آداب و رسوم.
۱۱- تلاش بر ایجاد هیجانات، خوشی‌ها، تفریحات، سرگرمی‌های کاذب در بین مردم.
۱۲- ایجاد فرهنگ مصرف و تبلیغ کالاهای غربی و دور نگه داشتن مردم از خودکفایی .
۱۳- سست شدن بنیان خانواده:
اختلاف بین خانواده بین همسران – مرزها و حریم خانواده را می‌شکنند – طلاق و جدایی را فراهم میکنند). قال الله تبارک تعالی: قوا انفسکم واهلیکم نارا : خود و خاندانتان را از (عذاب) آتش حفظ کنید. (تحریم / ۶)
پایین آمدن سطح رضایتمندی همسران:
مرد و یا زنی که همواره صحنه های مستهجن به واسطه فیلم‌های ماهواره برای او عادی شده باشد دیگر به واسطه همسر راضی نمی‌گردد. و این اولین قدم فساد زن و مرد در خانواده می‌باشد.
عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَهِ قَالَ إِذَا رَأَی أَحَدُکُمُ امْرَأَهً تُعْجِبُهُ فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ فَإِنَّ عِنْدَ أَهْلِهِ مِثْلَ مَا رَأَی فَلَا یَجْعَلَنَّ لِلشَّیْطَانِ عَلَی قَلْبِهِ سَبِیلًا لِیَصْرِفْ بَصَرَهُ عَنْهَا ؛
امیر المومنین (علیه‌السلام) فرمود: هرگاه از زنی خوشتان آمد نزد همسر خود بروید (وبا او رابطه زناشویی برقرار کنید). زیرا همسر شما هم مثل اوست و برای شیطان در قلب خود راهی قرار ندهید، تا اینکه آن زن از خاطر شما برود.
۱۴- الگو گیری غلط :
قال رسول الله (صلی الله علیه وآله) : لا یتبه الزی بالزی حتی یشبه الخلق با لخلق، ومن شبه به قوم فهو منهم : شکل‌ها به یکدیگر همانند نمی‌گردد، جز آنکه خلق و خوها به هم نزدیک گردد، و هرکس خود را شبیه گروهی سازد، از آنان به شمار می‌رود . (ره توشه ص ۳۰۳)
۱۵- ایجاد فراموشی هدف:
علی(علیه‌السلام) :من کانت الدنیا اکبر همه طال شقاؤه و غمه : آن شخص که دنیا بزرگ‌ترین هدف وی باشد، همواره گرفتار بدبختی و اندوه خواهد شد. (میزان الحکمه ج ۲ ص ۹۰۹)
۱۶- فراموشی معاد:
إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِید به ما نَسُواْ یَوْمَ الحْسَابِ
کسانی که از راه خدا گمراه شوند، عذاب شدیدی به خاطر فراموش کردن روز حساب دارند! (ص / ۲۶)
شرح: با توجه دادن به دنیای محض و لذت‌های زود گذر و فانی کردن مردم در اینکه اینست و جز این نیست مانع از توجه مردم به آخرت می‌شوند.
۱۷- تباهی خرد و اندیشه:
قال علی (علیه‌السلام) : قد خرقت الشهوات عقله : شهوت‌ها خرد اورا تباه کرده است. (نهج البلاغه خ ۱۰۹ ص ۱۶۰)
۱۸- طغیان و سرکشی:
قال الله تبارک وتعالی: کلا ان الانسان لیطغی ان رآه استغنی : باز چرا انسان از کفر وطغیان باز نمی‌ایستد. با تماشای برنامه های مستهجن و محرک جنسی شهوت طغیان میکند و دست به کفر وعصیان وجرم می‌زند. (علق / ۶)
۱۹- ایجاد پشیمانی:
قال صادق (علیه السلام) : ان الحسره و الندامه والویل کله لمن لم ینتفع به ما ابصر ومن لم یدر الامرالذی هو علیه مقیم، انفع هو له ام ضر؟ : حسرت و پشیمانی و نگون‌ساری برای کسی است که از آنچه بر آن بینایی دارد، بهره نگیرد ونداند کاری که میکند برای او سود دارد یا زیان. (بحار الانوار ج ۲ ص۳۰ )
پس از صرف بیهوده عمر در تماشای فیلم‌های لغو وتأثیر پذیری و خلق وخوی حیوانی پیدا کردن در پایان چیزی جز حسرت واندوه بر جای نمی‌ماند.
۲۰- تزلزل اعتقادی:
در شبکه‌های مختلف حتی با نام دین به راحتی ایجاد شبهات مختلف کرده و با مغلطه و سفسطه افکنی بدون اینکه مناظره ای یا جواب‌دهنده‌ای باشد، به مبانی وریشه های یک دین حمله میکنند و عده ای از مردم که متأسفانه دارای معلومات کافی در آن بحث نیستند فریب شیادهایی را می‌خورند که با شیطان قرینند.
۲۱- وارونه سازی و پایمالی فضیلت‌ها:
در تحت لوای بیان تفسیر یا بیان دستورات الهی آن چنان ارزش‌ها و فضیلت‌های دینی را وارونه جلوه می‌دهند که هر بیننده‌ای فکر میکند فقط اوست که راست می‌گوید.
۲۲- فراموش کردن یاد خداوند:
قال الله تبارک وتعالی : وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنکاً وَ نحَشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَمَهِ أَعْمَی
و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم! (طه / ۱۲۴)
۲۳- تمسخر و استهزاء آیات الهی:
قال الله تبارک وتعالی: ولئن سأ لتهم لیقولن انما کنا نخوض ونلعب قل اباالله و ایاته و رسوله کنتم تستهزؤن : واگر از آنها بپرسند چرا سخریه و استهزاء می کنید پاسخ دهند که ما به مزاح ومطایبه سخن راندیم . ای رسول بگو به آنها آیا با خدا وآیات خدا ورسول خدا تمسخر می‌کنید. (توبه /۶۵)
۲۴- پخش شایعات:
خداوند متعال می‌فرمایید: وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِّنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُواْ بِه وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلیَ الرَّسُولِ وَ إِلیَ أُوْلیِ الْأَمْرِ مِنهُْمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنهْم وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَنَ إِلَّا قَلِیلًا
و چون از ناحیه کفار خبری از امن و یا خوف به این سست ایمان‌ها برسد آن را منتشر سازند، در حالی که اگر قبل از انتشار، آن را به اطلاع رسول و کارداران خویش رسانده، درستی و نادرستی آن را از آنان بخواهند، ایشان که قدرت استنباط دارند، حقیقت مطلب را فهمیده، به ایشان می‌گویند و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود جز مواردی انگشت شمار هر لحظه شیطان را پیروی می‌کردید. (نساء / ۸۳)
۲۵- سخنان جذاب و نفاق انگیز در لوای دین:
وَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُم وَ إِن یَقُولُواْ تَسْمَعْ لِقَوْلهِم کَأَنهَّمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَه یحَسَبُونَ کل صَیْحَهٍ عَلَیهْم هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُم قَاتَلَهُمُ اللَّه أَنیَ یُؤْفَکُونَ
ای رسول تو چون (از برون) کالبد جسمانی آن منافقان را مشاهده کنی (به آراستگی ظاهر) تو را به شگفت آرند و اگر سخن گویند (بس چرب زبانند) به سخن هایشان گوش فرا خواهی داد (ولی از درون) گویی که چوبی خشک بر دیوارند (و هیچ ایمان و معرفت ندارند و چون در باطن نادرست و بد اندیشند) هر صدایی بشنوند بر زبان خویش پندارند. ای رسول (بدانکه) دشمنان (دین و ایمان) به حقیقت اینان هستند از ایشان بر حذر باش، خدایشان بکشد چقدر (به مکر و دروغ) از حق باز می‌گردند. (منافقون)
۲۶- فتنه انگیزی و سخنان اراجیف:
لَوْ خَرَجُواْ فِیکمُ مَّا زَادُوکُمْ إِلَّا خَبَالًا وَ لَأَوْضَعُواْ خِلَالَکُمْ یَبْغُونَکُمُ الْفِتْنَهَ وَ فِیکم سَمَّاعُونَ لهَُم وَ اللَّهُ عَلِیم بِالظَّلِمِینَ
اگر با شما بیرون شده بودند در کارتان جز فساد نمی‌افزودند و میان شما اراجیف انتشار داده ، فتنه‌جویی می‌کردند و (چون) در میان شما زود باوران (نیز) بودند (در نتیجه تحت تأثیر اراجیف آنان قرار می‌گرفتند) و خدا ستمکاران را خوب می‌شناسد. (توبه / ۴۷ )
۲۷- ایجاد شک ودو دلی:
إِنَّمَا یَسْتَئذِنُکَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَخِرِ وَ ارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فیِ رَیْبِهِمْ یَترَدَّدُونَ
تنها کسانی که به خدا و روز جزا ایمان ندارند و دل هایشان به شک افتاده و در شک خویش سرگردانند از تو اجازه می‌خواهند. (توبه / ۴۵)
۲۸- تضعیف ایمان‌ها و دعوت به کفر:
وَدَّ کَثِیرٌ مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ لَوْ یَرُدُّونَکُم مِّن بَعْدِ إِیمَانِکُمْ کُفَّارًا حَسَدًا مِّنْ عِندِ أَنفُسِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَین لَهُمُ الْحَق فَاعْفُواْ وَ اصْفَحُواْ حَتیَ یَأْتی اللَّهُ بِأَمْرِه إِنَّ اللَّهَ عَلیَ کُل شیَ‌ْءٍ قَدِیرٌ
بسیاری از اهل کتاب دوست می‌دارند و آرزو میکنند ای کاش می‌توانستند شما را بعد از آنکه ایمان آوردید به کفر برگردانند و این آرزو را از در حسد در دل می‌پرورند بعد از آنکه حق برای خود آنان نیز روشن گشته، پس فعلاً آنان را عفو کنید و نادیده بگیرید تا خدا امر خود را بفرستد که او بر هر چیز قادر است. (بقره/ ۱۰۹)
۲۹- ایجاد دهکده جهانی جهت اینکه همه را مطیع هوی و هوس خود کنند:
وَ لَن تَرْضیَ عَنکَ الْیهَودُ وَ لَا النَّصَارَی حَتیَ تَتَّبِعَ مِلَّتهَم قُلْ إِنَّ هُدَی اللَّهِ هُوَ الهُْدَی وَ لَئن اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم بَعْدَ الَّذِی جَاءَکَ مِنَ الْعِلْم مَا لَکَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلی وَ لَا نَصِیرٍ
یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی‌شوند مگر وقتی که از کیش آنان پیروی کنی بگو تنها هدایت، هدایت خدا است و اگر هوی و هوس های آنان را پیروی کنی بعد از آن علمی که روزیت شد، آن وقت از ناحیه خدا نه سرپرستی خواهی داشت و نه یاوری. (بقره/ ۱۲۰)
۳۰- در حال کید وفریب:
إِن تمَسَسْکُمْ حَسَنَهٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِن تُصِبْکُمْ سَیِّئَهٌ یَفْرَحُواْ بِهَا وَ إِن تَصْبرِواْ وَ تَتَّقُواْ لَا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْا إِنَّ اللَّهَ به ما یَعْمَلُونَ محُیط. : اگر خیری به شما برسد آنها ناراحت می‌شوند و اگر مصیبتی برسد خوشحال می‌گردند و شما اگر صبر کنید و از خدا بترسید، کید آنها هیچ ضرری به شما نمی‌زند که خدا به آنچه می‌کنید، احاطه دارد. (آل عمران / ۱۲۰)
۳۱- دعوت به تجمل گرایی :
الشَّیطَانُ یعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ یعِدُکُمْ مَغْفِرَهً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ(البقره/۲۶۸)
شیطان شما را از تهیدستی بیم می‌دهد و شما را به زشتی وامیدارد؛ و(لی) خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش می‌دهد، و خداوند گشایشگر داناست.
شرح:در واقع شیطان با ایجاد ترس از مبتلا شدن به تهیدستی و فقر باعث فراموش شدن خداوند به عنوان روزی دهنده میشود و انسان به انجام هر عملی برای بدست آوردن پول و ثروت حاضر می شود این مطلب به وفور در فیلم ها و سریال های شبکه های ماهواره دیده می شود.
۳۲- ایجاد رعب و ترس کاذب از دشمنان اسلام :
إِنَّمَا ذَلِکُمُ الشَّیطَانُ یخَوِّفُ أَوْلِیاءَهُ فَلَا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ(آل عمران/۱۷۵)
در واقع این شیطان است که دوستانش را میترساند پس اگر مؤمنید از آنان مترسید و از من بترسید
شرح:در برخی از فیلم ها و سریال ها و همچنین مستند هایی که در شبکه ماهواره و حتی در شبکه های فارسی زبان تلاش می شود تا چهره ی صهیونیسم جهانی را قدرتمند نشان دهد و همیشه بهترین تجهیزات جنگی و بهترین روحیه مبارزه را در سربازان آنها قرار دارد و کسانی که گوش دل به سخنان دجال واره (ماهواره) و صدای شیطان می دهند و حرف های آنان باور می کنند در واقع دست دوستی با شیطان داده و ترس از دشمنان خدا را در دل راه می دهند.
۳۳- ایجاد فراموشی یاد خدا:
اسْتَحْوَذَ عَلَیهِمُ الشَّیطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولَئِکَ حِزْبُ الشَّیطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ(المجادله/۱۹)
شیطان بر آنان چیره شده و خدا را از یادشان برده است آنان حزب شیطانند آگاه باش که حزب شیطان همان زیانکارانند
وَمَنْ یعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیضْ لَهُ شَیطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ(الزخرف/۳۶)
و هر کس از یاد [خدای] رحمان دل بگرداند بر او شیطانی میگماریم تا برای وی دمسازی باشد
۳۴- دادن وعده های دروغین:
قَالَ اذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَاؤُکُمْ جَزَاءً مَوْفُورًا(الإسراء/۶۳)
فرمود برو که هر کس از آنان تو را پیروی کند مسلما جهنم سزایتان خواهد بود که کیفری تمام است
وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَأَجْلِبْ عَلَیهِمْ بِخَیلِکَ وَرَجِلِکَ وَشَارِکْهُمْ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ وَعِدْهُمْ وَمَا یعِدُهُمُ الشَّیطَانُ إِلَّا غُرُورًا(الإسراء/۶۴)
و از ایشان هر که را توانستی با آوای خود تحریک کن و با سواران و پیادگانت بر آنها بتاز و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن و به ایشان وعده بده و شیطان جز فریب به آنها وعده نمیدهد
۳۵- آراستن اعمال نا پسند به زیبایی(مثال: همجنس بازی ، خیانت و…):
تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِکَ فَزَینَ لَهُمُ الشَّیطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیهُمُ الْیوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ(النحل/۶۳)
سوگند به خدا که به سوی امتهای پیش از تو [رسولانی] فرستادیم [اما] شیطان اعمالشان را برایشان آراست و امروز [هم] سرپرستشان هموست و برایشان عذابی دردناک است
۳۶- ترویج شرابخواری و قمار:
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ(المائده/۹۰)
ای کسانی که ایمان آوردهاید شراب و قمار و بتها و تیرهای قرعه پلیدند [و] از عمل شیطانند پس از آنها دوری گزینید باشد که رستگار شوید
۳۷- ایجاد آرزو های دور و دراز و بعضا دست نیافتنی:
إِنْ یدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِنَاثًا وَإِنْ یدْعُونَ إِلَّا شَیطَانًا مَرِیدًا(النساء/۱۱۷)
[مشرکان] به جای او جز بتهای مادینه را [به دعا] نمیخوانند و جز شیطان سرکش را نمیخوانند
لَعَنَهُ اللَّهُ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِکَ نَصِیبًا مَفْرُوضًا(النساء/۱۱۸)
خدا لعنتش کند [وقتی که] گفت بیگمان از میان بندگانت نصیبی معین [برای خود] برخواهم گرفت
وَلَأُضِلَّنَّهُمْ وَلَأُمَنِّینَّهُمْ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَیبَتِّکُنَّ آذَانَ الْأَنْعَامِ وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَیغَیرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَمَنْ یتَّخِذِ الشَّیطَانَ وَلِیا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُبِینًا(النساء/۱۱۹)
و آنان را سخت گمراه و دچار آرزوهای دور و دراز خواهم کرد و وادارشان میکنم تا گوشهای دامها را شکاف دهند و وادارشان میکنم تا آفریده خدا را دگرگون سازند و[لی] هر کس به جای خدا شیطان را دوست [خدا] گیرد قطعا دستخوش زیان آشکاری شده است
۳۸- ترویج فِرَق انحرافی و منافقین:
وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُونَ کَمَا کَفَرُوا فَتَکُونُونَ سَوَاءً فَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ أَوْلِیاءَ حَتَّى یهَاجِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَاقْتُلُوهُمْ حَیثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَلَا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِیا وَلَا نَصِیرًا(النساء/۸۹)
همان گونه که خودشان کافر شدهاند آرزو دارند [که شما نیز] کافر شوید تا با هم برابر باشید پس زنهار از میان ایشان برای خود دوستانی اختیار مکنید تا آنکه در راه خدا هجرت کنند پس اگر روی برتافتند هر کجا آنان را یافتید به اسارت بگیرید و بکشیدشان و از ایشان یار و یاوری برای خود مگیرید
شرح:عموما مشاهده می شود فرقه هایی که تلاش در ایجاد تفرقه و ایجاد انحراف تلاش میکنند با حمایت انگلیس و صهیونیسم شبکه های ماهواره ای تاسیس کرده و انحراف و روح منافقانه خود را ترویج می کنند و در جهت تبلیغ این فرق که عقایدی آمیخته با کفر دارند تلاش می کنند.
۳۹- دنیا طلبی:
زُینَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِینَ وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنْطَرَهِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّهِ وَالْخَیلِ الْمُسَوَّمَهِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِکَ مَتَاعُ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ(آل عمران/۱۴)
دوستی خواستنیها[ی گوناگون] از زنان و پسران و اموال فراوان از زر و سیم و اسبهای نشاندار و دامها و کشتزار[ها] برای مردم آراسته شده [لیکن] این جمله مایه تمتع زندگی دنیاست و [حال آنکه] فرجام نیکو نزد خداست
مَنْ کَانَ یرِیدُ الْحَیاهَ الدُّنْیا وَزِینَتَهَا نُوَفِّ إِلَیهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِیهَا وَهُمْ فِیهَا لَا یبْخَسُونَ(هود/۱۵)
کسانی که زندگی دنیا و زیور آن را بخواهند [جزای] کارهایشان را در آنجا به طور کامل به آنان میدهیم و به آنان در آنجا کم داده نخواهد شد
أُولَئِکَ الَّذِینَ لَیسَ لَهُمْ فِی الْآخِرَهِ إِلَّا النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوا فِیهَا وَبَاطِلٌ مَا کَانُوا یعْمَلُونَ(هود/۱۶)
اینان کسانی هستند که در آخرت جز آتش برایشان نخواهد بود و آنچه در آنجا کردهاند به هدر رفته و آنچه انجام میدادهاند باطل گردیده است
۴۰- فرو گزار نشدن از هر راهی برای گمراهی بشر:
قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِینَّهُمْ أَجْمَعِینَ(ص/۸۲) إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ(ص/۸۳) قَالَ فَالْحَقُّ وَالْحَقَّ أَقُولُ(ص/۸۴) لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْکَ وَمِمَّنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ أَجْمَعِینَ(ص/۸۵)
[شیطان] گفت پس به عزت تو سوگند که همگی را جدا از راه به در میبرممگر آن بندگان پاکدل تو رافرمود حق [از من] است و حق را میگویم
هرآینه جهنم را از تو و از هر کس از آنان که تو را پیروی کند از همگیشان خواهم انباشت.
چهار راهکار مهم و اساسی مبارزه با مفاسد ماهواره:
۱٫آشنایی خانوادها با احکام شرعی درباره ماهواره (احکام نگاه)
۲٫آگاهی دادن مردم به آسیب‌های ماهواره و اهداف آن
۳٫جایگزین کردن برنامه‌های متنوع
۴٫دعوت به تقوی و معنویات
هَذَا کِتَابُنَا ینْطِقُ عَلَیکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ(الجاثیه/۲۹)
این است کتاب ما که علیه شما به حق سخن می‌گوید ما از آنچه می‌کردید نسخه بر میداشتیم
أَلَمْ یأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَیهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ(الحدید/۱۶)
آیا برای کسانی که ایمان آوردهاند هنگام آن نرسیده که دلهایشان به یاد خدا و آن حقیقتی که نازل شده نرم [و فروتن] گردد و مانند کسانی نباشند که از پیش بدانها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید و دلهایشان سخت گردید و بسیاری از آنها فاسق بودند
همان طور که شیطان ملعون در گمراهی بشر از هیچ چیز کم نمی گزارد و لحظه ای غافل نمی شود در مقابل نیز خداوند متعال برای هدایت بشر و حجت تمام شدنش از هیچ کم نگزاشته و تمامی کد های مقابله با فتنه ی شیطان و دجال و ابزارش را در کتاب شریف قرآن و همچنین از طریق اولیاء و حجت های خود داده است باشد که بشر با تفکر و تدبر در این آیات هدایت شود و از فتنه های آخرالزمان در امان باشد در رویارویی بزرگ حق و باطل مسیر درست را انتخاب کند.
به امید فرج مولا و سرورمان حضرت حجت ارواحنا له الفداه که صد البته نزدیک است ان شاالله.
منابع:
– قرآن
– الکلینی، ابو جعفر محمد، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، چاپ تهران، بی تا، ۱۳۷۵
– ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، الخصال، بیروت، موسسه الاعلمی، الطبعه الاولی،۱۴۱۰ ق
– الحسن شعبه الحرانی، تحف العقول عن آل الرسول، تهران، اسلامیه،۱۴۰۲ ق
– بابویه القمی ابو جعفر، علل الشرایع، بیروت، دار احیاء التراث، الطبعه الاولی،۱۴۰۸ ق صبحی الصالح، نهج البلاغه، قم، دار الهجره، بی تا.
– عاملی، حر، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، چاپ تهران، مکتبه الاسلامیه، بی تا.
– مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، انتشارات موسسه وفا، بیروت، سال انتشار ۱۴۰۴ ق
– محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مؤسسه دار الحدیث الثقافیه، الطبعه الثانیه،۱۳۷۷ ش.
– محسنی علی اکبر، ره توشه، قم، انتشارات رشید، چاپ اول، ۱۳۸۸٫